Per las bleras branschas en il Grischun ha il turissem ina gronda impurtanza economica. Quest studi davart la valurisaziun dal turissem mussa, che passa 30 % da tut las plazzas da lavur en il chantun èn colliadas directamain u indirectamain cun il turissem. E mintga quart franc che vegn generà en l'economia publica dal Grischun sa referescha al turissem.
Il turissem è da gronda impurtanza per l'economia publica dal chantun Grischun. Sco «branscha interdisciplinara» generescha el valurisaziun ed occupaziun per ils furniturs da prestaziuns turisticas, ma er per bleras branschas che furneschan prestaziuns precedentas e posteriuras. L'interpresa EBP Svizra ha realisà quest studi davart la valurisaziun dal turissem per incumbensa da l'Uffizi per economia e turissem dal Grischun. La metodica applitgada sa basa sin facturs ch'èn vegnids applitgads en moda identica en auters chantuns, quai che permetta da cumparegliar ils resultats.
Metodica
Ils resultats sa basan sin funtaunas da datas validas. Per l'ina èn vegnidas utilisadas datas da l'economia publica e dal turissem, per l'autra ha la EBP fatg differentas enquistas sin la vart da la purschida sco er sin la vart da la dumonda. L'enquista voluminusa dals giasts cun passa 20'000 participantas e participants è vegnida realisada da persunas scoladas en var 160 lieus turistics sco er en il rom d'occurrenzas. A l'enquista da las interpresas en set branschas èn sa participadas tut en tut 1'330 interpresas. A l'enquista da las proprietarias e dals proprietaris d'abitaziuns secundaras èn sa participadas var 8'600 persunas. Questa enquista è vegnida fatga en tut las regiuns turisticas dal chantun. Grazia a la fitg buna basa da datas pon ils resultats vegnir preschentads sin il plaun da sis regiuns ed ultra da quai sin il plaun da 15 destinaziuns turisticas.
Effects sin l'economia publica
L'onn 2022 ha il turissem gì tut en tut (directamain ed indirectamain) in effect sin l'occupaziun che correspunda a var 33'000 equivalents a temp cumplain. Da quels pon var 22'700 vegnir attribuids a las activitads turisticas directas en tut ils secturs economics. Ils ulteriurs var 10'300 equivalents a temp cumplain resultan indirectamain sur ils differents stgalims da la chadaina da valurisaziun, sur las prestaziuns preliminaras e sur las investiziuns dals furniturs da prestaziuns turisticas sco er sur las entradas resp. sur las expensas da consum da las persunas che lavuran en il sectur turistic en il chantun Grischun. Il turissem generescha (directamain ed indirectamain) ina valurisaziun brutta da 4,05 mia. francs en il chantun.
Bunamain in terz (31,3 %) da l'occupaziun chantunala e bundant in quart da la valurisaziun chantunala brutta (26,5 %) vegnan pia generads dal turissem. Per cumparegliar: En ils chantuns Vallais e Berna, ch'èn medemamain fitg turistics, cuntanscha la cumpart da las persunas occupadas en il sectur turistic 29 % e la valurisaziun brutta dal sectur turistic 23 % da la valurisaziun chantunala (VS; Hes-so, 2014) resp. 7,8 % da l'occupaziun e 6,2 % da la valurisaziun (BE; Rütter Soceco, 2018). En il chantun Tessin (Rütter Soceco, 2014) importan las cifras respectivas 12 % (occupaziun) resp. 9,6 % (valurisaziun brutta). Frequenzas da giasts ed expensas per di L'onn 2022 ha il chantun Grischun gì frequenzas da bunamain 24 miu. giasts, quai cun ina cumpart da giasts dal di da 20 %. Uschia èn vegnidas registradas frequenzas da var 19 miu. giasts en las differentas categorias d'alloschament, ed i èn vegnids passa 4,7 miu. giasts dal di en il Grischun. Ils giasts pernottants han dà ora en media 127 francs per di da dimora, ils giasts dal di 89 francs.
Investiziuns en abitaziuns secundaras
En media vegnan investids 11'500 francs per onn en mintga abitaziun secundara turistica. Bunamain 90 % da tut las investiziuns pertutgan midadas architectonicas e renovaziuns e mo 10 % èn d'attribuir ad acquisiziuns pli grondas. Profitar profitan en emprima lingia interpresas en il chantun Grischun: cun 9'700 francs (84 %) vegnan ils daners investids per gronda part en il chantun Grischun. Areguard las autezzas da las investiziuns datti grondas differenzas tranter las sis regiuns. En la regiun Alvra / Moesa / Viamala importan las investiziuns var 7'900 francs, en la regiun Engiadina / vals dal sid 15'900 francs per onn.
Telefericas
Durant l'onn da gestiun 2021/22 han las interpresas da telefericas realisà tut en tut (directamain ed indirectamain) ina valurisaziun brutta da stgars 500 miu. francs en il chantun Grischun. Las activitads da las interpresas da telefericas han gì en il chantun Grischun effects directs ed indirects sin l'occupaziun che correspundan a var 3'700 equivalents a temp cumplain ubain a var 3,5 % da tut ils equivalents a temp cumplain en il chantun. Cumpareglià cun ils studis da valurisaziun che dateschan dals onns 1990, èsi resultà ussa ina valurisaziun brutta pli auta sco er pli gronds effects sin l'occupaziun.
Pandemia da COVID-19
Pervia da la pandemia da COVID-19 dal 2020 fin il 2022 èn blers viadis vegnids stornads e spustads. Cunzunt il dumber da viadis a l'exteriur è sa reducì drasticamain. Temporarmain èn er viadis en Svizra ed excursiuns dal di vegnids reducids ad in minimum. En il chantun Grischun èn ils effects economics da la pandemia da COVID-19 dentant stads pli pitschens ch'en auters chantuns. Durant tschertas fasas da la pandemia hai dà dapli pernottaziuns da giasts svizzers en hotels che durant l'onn da cumparegliaziun 2019. Er la stad 2022 (pia suenter la pandemia) è quest dumber stà pli grond che l'onn 2019. Fin la stad 2022 n'ha la dumonda da persunas da l'exteriur però anc betg cuntanschì dal tuttafatg il nivel da l'onn 2019. En il sectur da la gastronomia e da l'alloschament han ils dumbers da pernottaziuns cuntanschì l'onn 2022 il punct culminant da la perioda da 4 onns da 2019–2022. Ils proxims onns èsi anc da far quint cun intgins effects a lunga vista sin blers secturs ch'èn turisticamain relevants. Per exempel partan las proprietarias ed ils proprietaris d'abitaziuns secundaras dal fatg, ch'ellas ed els lavurian en l'avegnir pli savens en lur abitaziun secundara (homeoffice). Quai pudess avair effects positivs sin la dumonda d'investiziuns en las abitaziuns secundaras.