Integraziun tranter vischinanza ed anonimitad

Co che l'integraziun da fugitivas e fugitivs sa differenziescha tranter la citad, la champagna e quai tranteren – e co che tut ils participads pon emprender in da l'auter.

Citad u champagna? En Svizra è questa differenziaziun darar clera. La gronda part da la populaziun viva en aglomeraziuns – pia insanua tranteren. Tuttina scuntrain nus gronds cuntrasts en l'identificaziun regiunala: Persunas che vivan en citads, en vischnancas u en l'aglomeraziun na sa distinguan savens betg mo areguard lur realitads e lur disas dal mintgadi, mabain er areguard lur tenutas (politicas). A l'emprima egliada sa mussa quai spezialmain tar dumondas en connex cun l'integraziun da fugitivas e fugitivs – Cuira n'è betg Turitg, e Müstair n'è betg Cuira. Ma tge maletg sa preschenta a la segunda egliada? Entant che studis en auters pajais porschan ina survista nianzada, mancan per la Svizra las basas da perscrutaziun per la cumparegliaziun tranter la citad e la champagna (cf. p. 8). In sguard sin il mund da las experientschas praticas è perquai l'unic punct da referiment.

Diversitad tras federalissem
Las particularitads culturalas e las structuras federalisticas da la Svizra promovan ina diversitad unica da praticas d'integraziun localas. Mintga regiun sviluppa sia atgna logica – influenzada da prescripziuns chantunalas, da structuras communalas e da l'engaschament individual al lieu. Ina mesira che funcziuna a Cuira po esser cumplettamain nunrealistica per la vischnanca da Tujetsch – betg stringentamain per motivs ideologics, mabain perquai che las premissas, las experientschas e las raits sa differenzieschan. In studi da la Fundaziun Robert Bosch a Stuttgart («Zwei Welten? Integrationspolitik in Stadt und Land») da l'onn 2020 è vegnì a la conclusiun en in context sumegliant, però da la Germania: L'idea simpla dal cuntrast «citad versus champagna» è memia restrenschida. L'integraziun na capita betg en dus munds, mabain en ina rait cumplexa da contexts locals e da libertads d'agir.

Centers da l'integraziun
Tradiziunalmain tschertgan migrantas e migrants sco er fugitivas e fugitivs territoris urbans, nua che las forzas da lavur, la savida e la diversitad èn spezialmain dumandadas. Las citads porschan ultra da quai raits socialas pli spessas, in access pli simpel a las instituziuns da furmaziun ed ina vasta paletta da purschidas d'integraziun: Ils curs da lingua, ils centers d'infurmaziun, ils posts da cussegliaziun ed ils lieus d'inscunter èn fitg datiers. Persunas novarrivadas inscuntran qua plinavant communitads da migrants etablidas che las sustegnan d'arrivar e che las porschan orientaziun ed in ambient.

Ma lunschor betg tuttas e tuts na tschertgan quests lieus che paran d'accelerar l'integraziun. Autras persunas prefereschan la vita sin la champagna – saja quai per preferenza, per disa en il pajais da derivanza u pervia da ponderaziuns professiunalas. Fugitivas e fugitivs vegnan savens attribuids da las autoritads a la champagna. En Svizra decidan per gronda part ils chantuns, co e nua ch'els collocheschan fugitivs. Il chantun Grischun posseda tranter auter er ils centers da transit a Cazas, Litzirüti, Pany u Murmarera che porschan pauca libertad da sa mover e nua che las infrastructuras d'integraziun etablidas èn lunsch davent. En la periferia surpiglian savens manadras da battasendas engaschadas, plaivs, vischinas ed uniuns las incumbensas che vegnan en auters lieus prestadas da structuras professiunalas (cf. p. 10). Uschia daventa l'integraziun persunala ed umana. Questa situaziun cuntegna però er il privel che la motivaziun individuala zuppenta largias dal sistem, sco quai che la sociologa Denise Efionayi-Maeder remartga en l'intervista (cf. p. 8). Sche l'engaschament da la societad civila cumplettescha dentant en moda raschunaivla las purschidas formalisadas – e na las remplazza betg mo – accelerescha el schizunt massivamain il process da sfunsar en la lingua locala ed en la vita sociala.

Coordinaziun sco clav
L'incumbensa dal Post spezialisà per l'integraziun è tranter auter da coordinar e da cunconcepir activamain questa ballantscha: Las collavuraturas ed ils collavuraturs intermedieschan, collian, inizieschan projects, sclereschan las rollas e coordineschan cun quità las purschidas ina cun l'autra. Quai fan ellas ed els ultra da lur singulas incumbensas prioritaras promoziun da la lingua, integraziun professiunala u participaziun sociala. Quai pretenda enconuschientschas professiunalas, flexibilitad, sensibilitad ed oravant tut ina chapientscha fundada per las differentas situaziuns da partenza e per las realitads da viver dals umans – tant da las fugitivas e dals fugitivs sco er da las indigenas e dals indigens. In exempel illustrativ è il sectur da la promoziun linguistica. A Cuira e conturns exista ina vasta schelta da purschidas da curs en differents formats, tempos d'emprender e nivels linguistics. Sin la champagna è questa schelta percunter limitada per blers motivs, e quai pertutgant il temp, pertutgant il spazi e pertutgant il cuntegn. Perquai ch'il temp da viadi a Cuira è per part fitg lung e chaschuna gronds custs per las persunas che vivan en la periferia, ston vegnir tschertgadas soluziuns pragmaticas. Ensemen cun las vischnancas e cun ils uffizis socials sa stenta il Post spezialisà per l'integraziun bain d'amplifitgar tenor ils basegns la purschida da curs da lingua en las regiuns. Adina n'è quai dentant betg pussaivel e finanziabel. In sustegn pon er qua esser purschidas localas cumplementaras sco tandems da discurs u la tgira d'uffants tras vischins. Senza ina vischina servetschaivla cun in cor per uffants na pudess ina mamma da Riom ch'è accumpagnada dal post spezialisà, mai frequentar in curs da lingua. Entant che ses consort lavura en turnus a 100 pertschient, tgira ella ils trais uffants – purschidas cumplementaras a la famiglia mancan.

Meglras schanzas da lavur?
Dependenzas da las circumstanzas regiunalas fitg differentas pon ins observar er tar l'integraziun professiunala. Tenor las datas actualas dal Secretariat da stadi per migraziun han ils chantuns cun ina tempra rurala ina quota surproporziunalmain buna concernent l'activitad da gudogn da persunas admessas provisoricamain e da fugitivas e fugitivs renconuschids. Raschuns pussaivlas pon esser tenor Efionayi-Maeder las raits persunalas pli stretgas u in grond basegn da forzas da lavur en branschas ch'èn represchentadas fermamain qua, sco l'agricultura, la gastronomia ed il turissem. Sco ch'i saja: La quota pli gronda da fugitivas e fugitivs che lavuran cuntradi al maletg stereotip che l'integraziun reusseschia meglier en regiuns cun structuras spessas: La qualitad batta mintgatant la quantitad. En centers urbans poi effectivamain capitar che fugitivas e fugitivs sa sentan surdumandads da la birocratisaziun e sulets en l'anonimitad e ch'els u ellas sa retiran – per motivs evidents – plitost en lur atgnas communitads e restan pli ditg en las bleras purschidas da sustegn.

En l'integraziun professiunala lavura il post spezialisà dapi onns sapientivamain e cun success cun jobcoaches. Els san ch'i na dovra betg mo soluziuns sveltas per ina integraziun solida, mabain consideraziuns accuratas dals facturs ils pli differents, uschia er da las circumstanzas regiunalas fitg differentas (cf. p. 6).

Saja sco ch'i saja
Saja quai en la citad, sin la champagna u en l'aglomeraziun, saja quai cun u senza basas scientificas – en la lavur d'integraziun na datti naginas soluziuns simplas ed automatisadas. Ella reussescha cunzunt là, nua che umans sa scuntran, surpiglian vicendaivlamain responsabladad e dattan vita ed individualitad a las structuras. Gist questa diversitad è la fermezza da la Svizra e dal Grischun.


Program chantunal d'integraziun 2024-2027 (PCI 3)

L'onn 2010 èn la Confederaziun ed ils chantuns sa cunvegnids da sviluppar vinavant la promoziun specifica da l'integraziun da persunas estras en Svizra e da fixar ina strategia cuminaivla. Sin basa da quai finanziescha la Confederaziun en il rom da programs chantunals d'integraziun (PCI) decisivamain la promoziun da l'integraziun en ils chantuns. La finamira dal PCI è quella da crear – cun soluziuns pragmaticas ed observond la vicendaivladad dals dretgs e dals duairs – perspectivas da svilup per tut las gruppas da la populaziun en il chantun. Il PCI actual è gia la terza versiun e vala a partir da quest onn fin la fin da l'onn 2027. El è accessibel sin la pagina d'internet dal Post spezialisà per l'integraziun.

• Integraziun.gr.ch – Temas – Politica d'integraziun

Text: Philipp Grünenfelder