«Nus vulain esser vulids»

Layla Weiss-Yantani enconuscha ils plaschairs e quitads da partenadis binaziunals e da famiglias interculturalas grazia a sia pratica psicologica e l'atgna experientscha.

Intervista: Philipp Grünenfelder

Dunna Weiss, Vus avais bandunà Costa Rica avant 13 onns pervi da l'amur ed essas vegnida a star en Svizra cun Voss partenari. Avais Vus remartgà lezza giada insatge spezial tranter ils pèrs che vivan qua?

Jau sun vegnida a star qua pass per pass. Avant la naschientscha da nossa emprima figlia e la midada da domicil definitiva avain nus vivì per part ina relaziun a distanza. Pir pli tard cun l'atgna famiglia hai jau remartgà tschertas differenzas: jau era per exempel disada cun bler dapli vischinanza corporala e cordialitad en il vast ravugl famigliar. Quai hai jau pudì etablir qua mo precautamain, per exempel en la relaziun cun mia sira. Oz va quai fitg bain ed era noss uffants han ina relaziun zunt affectuusa cun lur tatta.

Vus As fatschentais er en Vossa professiun cun dumondas da relaziun …

Precis, ed ina da mias avischinaziuns è era qua: nus tuttas e tuts duvrain lioms segirs. Nus vulain esser vulids, vulain avair in bun plaz ed almain ina persuna che ans stat fitg datiers.

Essas Vus As sentida vulida l'emprim temp en Svizra?

Lezza giada èsi ì cun mai tuttina sco cun intginas da mias clientas u amias. Jau aveva bain in char partenari e sustegn da sia famiglia, ma da l'autra vart era jau gist daventada mamma, aveva emprendì d'enconuscher il partenadi d'ina nova perspectiva, stueva emprender in'ulteriura lingua, m'arranschar en in mintgadi nunenconuschent, sviluppar perspectivas professiunalas, etc... Quai è ina fasa instabila da gronda vulnerabladad ed ins è occupà fermamain cun sasez. Pir suenter in tschert temp hai jau per exempel constatà che jau vegniva giuditgada a moda differenta, tut tenor sche jau era suletta u sche mes um era da la partida. Talas experientschas na signaliseschan betg gist che jau saja propi «vulida» senza sche e ma (surri).

È quest exempel ina dumonda da la derivanza u era da la schlattaina?

Tuts dus. In exempel concret: ina giada ha la persuna d'assistenza da nossa figlia tuttenina valità ella sco pli talentada suenter ch'ella aveva constatà en in inscunter cun mes um che sia lingua materna è il tudestg svizzer. Sco ch'i para è mes entir satgados da furmaziun academica vegnì ignorà avant inconscientamain, mo perquai che jau na discurriva betg tudestg a moda perfetga. En connex cun l'arriv successiv da la famiglia ves jau savens ch'i fa ina gronda differenza tgi che ha «l'avantatg da chasa». Sch'in ester va a star cun in Svizzer, in ester cun in ester, ina dunna cun in um – u viceversa … Era facturs sco la colur da la pel giogan ina rolla.

Tge signifitga quai per las persunas involvidas?

Vulnerabels essan nus tuttas e tuts. Mintgina e mintgin sto sa dumandar tge ch'ella u el vul e po far cun las cundiziuns ch'èn avant maun. I dovra temp e pazienza da chattar ina posiziun adattada, e sche quai na reussescha betg, n'è quai betg mo ina dumonda da l'atgna persunalitad, mabain ha era da far cun la societad recipienta che applitgescha differentas mesiras. Insacura sun jau ma disada vidlonder che jau sun qua ina Layla tut autra che anc a San José, che jau stoss schizunt emprender co ch'ins cumpra in bigliet per il traffic public. Fitg impurtant: ins duai pudair sa sviluppar tenor las atgnas pussaivladads. Igl è numnadamain in act equilibristic da chattar ina buna via tranter tut las spetgas internas ed externas. E betg tut las persunas èn uschè privilegiadas sco jau. Mo gia la moda co ch'ins è arrivà qua u ils motivs davos la migraziun influenzeschan quant bain u mal ch'i reussescha da s'avrir a novas chaussas. Pensain per exempel als fugitivs ch'èn enserrads per part anc ditg en in stadi d'alarm intern bloccant.

Vus menziunais la societad recipienta. Er ella para d'avair da cumbatter qua e là cun intschertezzas.

Tuttavia. Tut ils umans han en ina furma u l'autra tema dal nov, dal nunenconuschent. Societads recipientas èn dentant tenor mai bler memia pauc conscientas che las persunas novarrivadas han era malsegirezzas e temas. Igl è fitg impurtant che nus ans stentian cuntinuadamain da reducir questas temas e da far in pass in vers l'auter.

Tge rolla giogan las spetgas da l'atgna partenaria u da l'agen partenari?

Gist entaifer partenadis binaziunals datti per part disas ed aspectativas che sa divergeschan fitg ina da l'autra. Quai po forsa crear ina tensiun positiva giavischada, ma quai po er esser pesant. Perquai èsi en tals cas anc pli impurtant ch'en autras relaziuns da midar regularmain la perspectiva: Tge premissas ha mia partenaria u mes partenari, tge sistem da valurs, tge basegns? Tanghescha quai nossa relaziun u mo el u mo mamezza? Ma sent jau malgrà tut las differenzas protegida e segira? Las basas da mintga relaziun che funcziuna bain èn la stima vicendaivla ed il dialog – malgrà tut las differenzas.

E sch'i na reussescha betg da chattar l'equiliber?

En quel cas ston ins eventualmain ir per sustegn extern. Sch'ins è tschiffà en musters d'interacziun negativs, poi esser difficil d'interrumper quels sez. La consequenza è ch'ins s'allontanescha anc pli fitg in da l'auter. La qualitad da nossas relaziuns ha in'influenza directa sin nossa sanadad psichica. Tant pli, sche circumstanzas da viver intschertas en connex cun la migraziun u la fugia engrevgeschan la situaziun ed influenzeschan la relaziun. Sch'i manca la forza d'interrumper quests musters, sch'i n'è betg pli pussaivel da perdunar in a l'auter u sch'ins è schizunt confruntà cun violenza a chasa, ston ins terminar ina relaziun.

Co vai cun ils uffants en quest ambient cumplex?

Per uffants ed era per giuvenils èn relaziuns stabilas anc pli impurtantas. Intgins pateschan, sch'els ston bandunar l'ambient enconuschent ed els dattan la culpa als geniturs, tuttina sch'els vegnan da l'Afganistan u da l'USA tar nus. Els han damai relaziuns instabilas u schizunt persas. Ils geniturs da l'autra vart han pervi da la migraziun savens sentiments da culpa envers lur uffants. Qua dovri da tut las persunas pertutgadas pazienza ed empatia. Per ils uffants e giuvenils èsi fitg impurtant ch'els chattian svelt contact cun uffants e giuvenils da lur vegliadetgna. Els dovran era perspectivas da scola u da professiun che resguardan lur resursas. Els èn noss futur.

E co van ils uffants e giuvenils enturn cun las sfidas dals geniturs?

Ils quitads dals geniturs èn era lur quitads. Insaquants geniturs han dentant retegnientschas dad ir per cussegl, sch'els han problems en la relaziun u la famiglia, perquai ch'els teman ch'ins prendia davent ad els lur uffants. En situaziuns extremas poi dentant tuttavia far senn, sch'ils uffants vegnan accumpagnads d'ina persuna da confidenza empatica externa. Per exempel sch'in genitur è traumatisà da la guerra, tortura u fugia e l'abilitad da manar ina relaziun è fitg reducida. Per bleras da las situaziuns menziunadas datti oz per fortuna purschidas da curs, da sustegn e da cussegliaziun spezialisadas.