«Reunir quai che tutga ensemen»
Pervia da migraziun e da fugia vegnan separads in da l'auter blers pèrs, geniturs ed uffants, e quai areguard il spazi e la psica. Per part per mais, per part per onns, per part per adina. Cumbain che la Svizra garantescha il dretg d'avair famiglia a tuts, è ina reuniun da la famiglia savens plain obstachels. Tant pli bel, sch'i reussescha pli tard da cumenzar da nov in avegnir cuminaivel.
Igl è in chapitel che rumpa il cor en l'istorgia da migraziun da la Svizra. Il Statut dals stagiunaris ch'è vegnì introducì l'onn 1934, scumandava a las persunas spezialisadas che vegnivan acquiridas en l'Italia, la Spagna, il Portugal, la Jugoslavia u la Tirchia da sa reunir cun lur dunnas, umens ed uffants, e quai durant decennis. Sin squitsch da l'Italia è la reuniun da la famiglia daventada pussaivla pass per pass pir suenter mez dals onns 1960. Per part anc fin ils onns 1980 eran geniturs sfurzads da laschar enavos lur uffants en lur pajais da derivanza, d'als collocar en ina chasa d'uffants en vischinanza dal cunfin u d'als zuppar da las autoritads. In project current dal program naziunal da perscrutaziun «Provediment e repressiun» mussa ussa il dumber dals uffants da famiglias da lavurants esters talians, che han stuì vegnir zuppads mo dal 1949 fin il 1975, per ch'els possian restar ensemen: Quasi 50 000 mattas, mats e giuvenils han vivì uschia en ina isolaziun permanenta, senza instrucziun da scola ed adina en la tema da vegnir scuvrids e repatriads. La Polizia d'esters federala ha fatg responsabels per quai – en in rapport intern che datescha dal cumenzament dals onns 1970 – anc sulettamain ils geniturs. Bain attestava ella a las mammas ed als babs, ch'els ageschian pervia d'ina «stenta legitima d'avair ina vita da famiglia», però ch'els sajan la finala sa decidids tuttina «voluntarmain» per l'illegalitad ... Tant geniturs sco er uffants pateschan per part fin oz da quest chapitel vargugnus. Perquai pretenda l'uniun TESERO, ch'è vegnida fundada l'onn 2021, l'elavuraziun da quest chapitel, e la tematica è uschia da nov vegnida puspè pli fitg en il focus da la publicitad.
Cundiziuns inegualas, basegns eguals
Tras l'introducziun da la libra circulaziun da persunas cun l'Uniun europeica (UE) èn finalmain svanidas l'onn 2002 las ultimas restanzas dal Statut dals stagiunaris, e la reuniun da la famiglia ha survegnì ina nova basa. Oz è la reuniun da la famiglia cun 40 000 persunas l'onn 2021 (Grischun: 606) il motiv il segund frequent per sa domiciliar, suenter la migraziun per motivs da lavur (var 72 000). La gronda part dals conjugals, dals uffants, dals geniturs u – en cas excepziunals – dals fragliuns suonda ina persuna dal spazi da la UE ed AECL che ha in'activitad da gudogn en Svizra. Parallelamain a quest svilup social è sa transfurmada er la tenuta critica che regiva durant decennis tar ina gronda part da la populaziun svizra. La part da la populaziun ch'è da l'avis che persunas estras hajan il dretg da sa reunir cun lur proxims parents en Svizra, importava – tenor l'Uffizi federal da statistica – var 70 pertschient a chaschun da l'ultima enquista. Tant la Lescha federala davart las persunas estras e l'integraziun sco er la Cunvegna tranter la Confederaziun svizra e la UE davart la libra circulaziun da persunas menziunan las cundiziuns respectivas. Cumbain ch'il dretg da fundar ina lètg e d'avair famiglia vegn garantì tant en cunvegnas internaziunalas sco er en la Constituziun federala, sa differenzieschan las situaziuns anc adina ina da l'autra tut tenor la regiun da derivanza, la permissiun da dimora u il status da gudogn (cf. chascha). Il Autcumissariat da las Naziuns Unidas per ils fugitivs (UNHCR) crititgescha per exempel er, ch'ils obstachels per fugitivs sajan «fitg problematics, sch'ins als considerescha or da la perspectiva dals dretgs umans». Fugitivas e fugitivs vivan per part sur onns u per adina separads da lur chars. Zoom e WhatsApp n'als consoleschan betg. Las lungas separaziuns chaschunan mintgatant in stress emoziunal considerabel e grevezzas psichicas. Sco pèr u sco famiglia cun in mintgadi vivì en cuminanza ed en proximitad pon ins percunter unir las resursas e per regla obtegnair ina meglra qualitad da viver. Medemamain sco amias ed amis gidan ils confamigliars in l'auter tenor l'experientscha pli svelt a chattar la via en ils novs conturns ed a sa participar a la cuminanza locala. Ins sa gida a dumagnar las sfidas quotidianas, sco la tgira d'uffants u la lavur da tegnairchasa. Quai po esser d'avantatg cunzunt per quellas persunas che dovran temp ed in support mental per frequentar ina instrucziun da lingua, ina scolaziun u in engaschament.
Betg pli cas d'agid social
Cumbain che la reuniun da la famiglia para da princip incontestada, teman parts da la populaziun tranter auter, che las persunas reunidas engrevgeschian las ovras socialas. La finala n'existia l'integraziun en il martgà da lavur betg dal cumenzament ennà per las persunas reunidas, cuntrari a l'entrada en Svizra cun l'intent d'obtegnair in'activitad da gudogn. Per sclerir questa dumonda ha il Secretariat da stadi per migraziun laschà analisar l'onn 2020 il Biro per studis sociopolitics e da lavur, quant bain che l'integraziun en in'activitad da gudogn reussescha als confamigliars reunids e quant independents ch'els èn finanzialmain. Il resultat: A la gronda part da las persunas reunidas cun lur famiglia reussescha quai bain. Ils confamigliars reunids vivan per regla cun ina partenaria u in partenari, dal qual las entradas da gudogn tanschan per omadus. Tenor il studi è quai per part er stà la raschun, pertge che betg tuts n'han atgnas entradas da gudogn. Situaziuns dal tuttafatg senza entradas da gudogn per la chasada sco er talas cun retratga d'agid social existian bain, dentant en la gronda maioritad dals cas saja quai il cas durant fasas relativamain curtas e transitoricas.
La via cuntinuescha
D'esser puspè ensemen suenter il maraton da paragrafs e da sentiments, è per pèrs e per famiglias en emprima lingia in surlevtg. A medem temp prendan els pe en l'avegnir absolvend in process da s'endisar (puspè) che ha premissas per part fermamain midadas. Quai ch'era usità per pèrs e per famiglias en la societad da derivanza, n'è mintgatant betg cunvegnent u ester en ils novs conturns. Las novas influenzas ensemen cun las differentas circumstanzas da vita durant la fasa da separaziun pon midar las rollas, las valurs ed ils lioms da tut ils commembers da la famiglia. La gronda part dals pèrs e da las famiglias surventscha bain quests process da negoziaziun e d'emprender. Quests process èn schizunt in «labor per experimentar» las sfidas en la societad che daventa sco tala adina pli diversa. Las abilitads acquistadas en famiglias cun influenzas interculturalas èn resursas che lur commembers laschan vegnir dabun a nus tuts. Sch'i sa mussan tuttina resistenzas, porschan il Post spezialisà per l'integraziun (cf. p. 6) sco er organisaziuns e furnituras da servetschs externas (cf. p. 8 e 10) sustegn. Per ch'il chapitel da la reuniun da la famiglia che rumpa il cor vegnia remplazzà definitivamain d'in chapitel che legra il cor.
Differentas cundiziuns
Per la reuniun da la famiglia ston persunas estras tranter auter cumprovar, ch'ellas hajan in'abitaziun adequata. Burgaisas e burgais da la UE e da la AECL cun activitad da gudogn independenta u senza activitad da gudogn ston ultra da quai cumprovar, ch'els hajan ils meds finanzials necessaris per sustegnair ils confamigliars. Per persunas da terzs stadis èn ils obstachels pli auts: Las persunas gia domiciliadas na dastgan ultra da quai ni esser dependentas d'agid social ni da prestaziuns supplementaras. Las persunas reunidas che derivan da terzs stadis ston plinavant gia avair enconuschientschas d'ina lingua locala u, sco en il Grischun, s'acquistar talas entaifer 1 onn. Areguard la situaziun finanziala existan er cundiziuns per Svizras e Svizzers che sa reuneschan cun confamigliars esters, per regla partenarias e partenaris, en Svizra.
➔ sem.admin.ch
Text: Philipp Grünenfelder; illustraziun: Lorena Paterlini