L'egualitad giuridica tranter dunna ed um è oz per gronda part cuntanschida en Svizra. L'egualitad materiala u effectiva ha dentant anc largias. Cunzunt pervia da las rollas tradiziunalas e pervia da la repartiziun da la lavur tranter dunnas ed umens datti – malgrà la lescha – adina puspè discriminaziuns.
Basas giuridicas
Constituziun federala, art. 8 al. 3
«Um e dunna han ils medems dretgs. La lescha procura per lur egualitad giuridica ed effectiva, spezialmain en quai che pertutga la famiglia, la scolaziun e la lavur. Um e dunna han il dretg da la medema paja per ina lavur equivalenta.»
Dapi l'onn 1981 cuntegna la Constituziun federala ina disposiziun specifica davart l'egualitad da las schlattainas. Dapi l'onn 2000 n'è betg mo francada explicitamain l'egualitad giuridica, mabain er l'egualitad effectiva da dunna ed um.
Constituziun chantunala dal Grischun, art. 75 al. 1 e 2
«¹Il chantun e las vischnancas promovan il bainstar e la segirezza sociala da la populaziun, da la famiglia e da las singulas persunas.
²Els s'engaschan per l'egualitad da las schanzas per tuts, spezialmain per l'egualitad da dunna ed um.»
Lescha d'egualitad
La Lescha d'egualitad scumonda a patrunas e patruns privats e publics da discriminar lur lavurantas e lavurants pervia da la schlattaina, e quai areguard l'engaschament, l'attribuziun da las incumbensas, las cundiziuns da lavur, la salarisaziun, la scolaziun e la furmaziun supplementara, la promoziun e la relaschada. Plinavant oblighescha ella las patrunas ed ils patruns da proteger lur collavuraturas e collavuraturs cunter mulestas sexualas. Mintga 4 onns èn las interpresas cun pli che 100 collavuraturas e collavuraturs obligadas da far in'analisa da l'egualitad da las pajas.
La Confederaziun metta a disposiziun agids da finanziaziun per projects che megliereschan l'egualitad da las schlattainas en la vita professiunala. L'Uffizi federal per l'egualitad tranter dunna ed um (UFEG) è cumpetent per surdar quests agids finanzials.
Ulteriuras infurmaziuns
Autoritad chantunala da mediaziun
Per dispitas da dretg privat tenor la Lescha federala davart l'egualitad da dunna ed um dals 24 da mars 1995 (Lescha d'egualitad, LEg; CS 151.1) poi vegnir appellà al Post chantunal da mediaziun.
L'Autoritad da mediaziun per dumondas d'egualitad vegn elegida – sco autoritad chantunala – dal Cussegl grond per ina perioda da 4 onns. Ella ha ina cumposiziun paritetica e consista d'ina presidenta u d'in president, mintgamai d'ina represchentanza da la vart dals patruns e da la vart dals lavurants e mintgamai d'ina substituziun.
Convenziuns internaziunalas
L'egualitad da las schlattainas è fixada en in grond dumber da convenziuns internaziunalas ch'èn vegnidas ratifitgadas er da la Svizra. Per exempel ils Patgs da la ONU davart ils dretgs umans, la Convenziun europeica dals dretgs umans e differentas convenziuns da l'Organisaziun internaziunala da la lavur OIL.
Quai èn ils instruments internaziunals ils pli impurtants per l'egualitad.
CEDAW
La Convenziun davart l'eliminaziun da tut las furmas da discriminaziun cunter dunnas è vegnida deliberada l'onn 1979 da l'Assamblea generala da las Naziuns Unidas ed è l'unica convenziun internaziunala che tematisescha exclusivamain las dunnas e lur discriminaziun.
La Convenziun è giuridicamain lianta ed oblighescha ils stadis che l'han ratifitgada, da l'observar e da realisar sias disposiziuns. Per la realisaziun èn responsabels ils stadis. In comité examinescha ils progress da realisaziun sa basond sin ils rapports regulars dals stadis e fa recumandaziuns. La Svizra ha ratifitgà la Convenziun CEDAW l'onn 1997.
Ils diesch puncts centrals da la Convenziun èn: discriminaziun, musters da pensar, violenza, politica, furmaziun, lavur, sanadad, vita economica, capacitad giuridica e famiglia.
Convenziun d'Istanbul
La Convenziun dal Cussegl da l'Europa davart la prevenziun ed il cumbat cunter la violenza envers dunnas e la violenza a chasa è l'emprim instrument internaziunal giuridicamain liant, che stgaffescha in rom legal cumplessiv per proteger las dunnas cunter tut las furmas da violenza. La Convenziun applitgescha in mecanissem specific da monitoring («GREVIO») per garantir ina realisaziun effectiva da sias disposiziuns tras las partidas. La Svizra ha ratifitgà la Convenziun d'Istanbul l'onn 2017.
Ulteriuras infurmaziuns
Terms impurtants sin il nivel da la lescha
Per che las dunnas ed ils umens hajan giuridicamain ed effectivamain il medem status en la famiglia, en la scolaziun ed en la lavur, ston er esser adattadas correspundentamain las basas giuridicas.
Durant ils ultims decennis è vegnida cuntanschida inqual chaussa: