A Mustér maina il project «connect» da la Crusch Cotschna Svizra dal Grischun ensemen persunas dal center da transit cun la populaziun. Ina visita al lieu durant l'avantmezdi da giugar viv e durant la baterlada cun café gist uschè viva.

Schah mat! Quest pled mancava fin ussa en il vocabulari dad Ikramullah – gist tuttina sco las reglas da schah. «Ussa betg pli», sa legra il giuven da l'Afganistan, «er sche jau n'hai betg anc chapì dal tut bler da quai », di el riend. Regalà, perquai ch'il mument quinta. Apaina han dus scolars dal gimnasi e da l'internat da la claustra da Mustér al introducì en ils misteris dal gieu dals retgs. Pass per pass. Er ils dus mussan lur plaschair senza pleds. Pli dad aut èsi dasperas, tar il ballape da maisa u tar il pingpong. Pir da dretg tar il ballape sin la plazza da sport. Ins auda givels, mintgatant er in sbratg da frustraziun pervia d'ina schanza da gol manchentada. Qua n'èsi betg necessari d'intermediar las reglas dal gieu. Ellas paran dad esser enconuschientschas da basa sin l'entir mund. Ma er sin la plazza da ballape quinta mo il mument. Ni per las gimnasiastas ed ils gimnasiasts ni per las fugitivas ed ils fugitivs, ch'èn savens giuvens, na sa chapescha quai da sez.

Davent da l'isolaziun
«En il vitg datti per nus displaschaivlamain paucas pussaivladads d'entrar en contact cun ils indigens», declera Ikramullah la situaziun a Mustér. «Sch'ins s'inscuntra tuttina ina giada, capita dentant per il solit insatge bel – sco gist ussa», di l'um giuven cun in surrir cuntent. Qua cumenza il project «connect» da la Crusch Cotschna Svizra (CCS) dal Grischun. Ultra da discurs da cussegliaziun da la lavur sociala en ils centers da transit a Mustér ed ad Arosa/Litzirüti vul il project sustegnair las fugitivas ed ils fugitivs da far in pass or da lur mintgadi savens isolà, monotonic e mintgatant senza orientaziun en ils alloschis collectivs – e reunir ellas ed els cun la populaziun locala. Integrond voluntarias e voluntaris inizieschan u organiseschan las collavuraturas socialas da la CCS dal Grischun activitads da different gener. Ins va a spass e fa picnic sper il Rain Anteriur, sa participescha a la festa dal vitg u organisescha aperos d'advent. Adina savend, ch'i dovra participaziun e collavuraziun per che l'integraziun reusseschia en moda propi persistenta. Uschia han las gimnasiastas ed ils gimnasiasts mess en pe l'avantmezdi da giugar en la scola claustrala, e quai suenter la lavur preliminara da «connect» ed accumpagnà da las persunas d'instrucziun Pietro Jacomet e Rosemarie Kurath sco er dal prorectur pader Paul Tobler.

Quasi renaschì tras la lavur collianta ed animanta da «connect» è in engaschament dad Aua Viva, il center d'inscunter da la plaiv evangelic-refurmada da Mustér-Raveras. Gia avant 10 onns han ins organisà qua pussaivladads da s'entupar sin iniziativa dal plevon da quella giada. «Displaschaivlamain è quai lura sa pers», di Marie Rose Deflorin-Van Eetvelde, ch'è migrada avant passa 40 onns sezza da la Belgia en il Grischun. «Ussa envidain nus puspè mintga terz glindesdi dal mais a sentupadas da café – cun gieus, discurs e bler divertiment.» Tut en furma d'engaschaments da voluntaris sco ch'ella accentuescha. «Blers èn pensiunads ed han il basegn d'esser activs e da sa barattar», numna Deflorin ina da las raschuns per la motivaziun da sias cumpognas e da ses cumpogns. «Gia quai ans collia cun las fugitivas ed ils fugitivs».

Agir cuminaivlamain
Jürg è in da quels cumpogns. El na manchenta strusch ina sentupada da café e sa participescha er gugent ad autras activitads ch'il team da «connect» organisescha. Per exempel cun construir in iert cuminaivel dal Center sursilvan d'agricultura. «Jau hai planisà las eras e taglià il lain, gidà han lura tuts ensemen. Ussa cultivescha mintgin ses agen toc iert», sa legra el. Pir cun 72 onns haja el fatg midada a Mustér. Avant haja el lavurà a curta durada en bleras citads dal mund. «Jau sai, quant impurtant ch'igl è d'avair ina buna rait», affirmescha Jürg. Bler pli lunsch na vegn el betg cun raquintar. Sias vischinas e ses vischins da maisa vulan baterlar sur d'autras chaussas.

Elvira siglia en. Er ella è ina da las participantas regularas dal vitg. Gist anc ha ella manà in discurs qua, ha cundividì là in'anecdota – ella enconuscha en il fratemp quasi tut las fugitivas ed ils fugitivs, sa co includer mintgina e mintgin en in dialog. Tge ch'ella giavischa anc per la gruppa? «Ir ensemen ina giada davent da la val, pudair mussar insatge nov ad ellas ed els», di ella. «Forsa s'annunzia suenter questa lectura in milliunari che ans finanziescha ina gronda excursiun.» Ella fa ina sgnocca. E manegia quai tuttina serius. Shafiqulla da l'Afganistan dat dal chau: «Blers vulessan gugent emprender d'enconuscher meglier la vita e las atgnadads dal Grischun, ma nus essan bloccads qua.» Bigliets per il traffic public dettia mo en connex cun la frequentaziun dals curs da tudestg, agens na possian ins betg sa prestar. «Durant las lungas vacanzas ans croda il tetg sin il chau». El suttastritga uschia mo anc pli fitg l'impurtanza da questas pitschnas «inslas lunsch davent dal mintgadi da l'alloschi». U sco che l'Etiopa Genet exprima: «Jau sun oz simplamain mo cuntenta.»

Text: Philipp Grünenfelder